ҚР Президентінің Жарлығындағы тапсырмаларды орындау мақсатында ҚР Үкіметі мақұлдаған Ұлттық жобалар толығымен бес бағытты қамтып отыр.
Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығында экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған мемлекет дамуының ұзақ мерзімді ұлттық жобалары іске қосылады. Ұлттық жобалардың қазақстандықтардың өмір сапасына қалай әсер етуі туралы толығырақ әңгімелейтін боламыз.
Мемлекет басшысы Қ.К. Тоқаев Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай, елімізде «Ұлттық жобалар тізбесін бекіту туралы» Жарлыққа қол қойды. Жарлық аясындағы Ұлттық жобалар тізіміне алдағы уақытта жүзеге асырылатын бірқатар кешенді жобалар енгізілді.
Атап айтқанда, «Әрбір азамат үшін сапалы және қолжетімді денсаулықты сақтау», «Білімді ұлт», «Ұлттық рухани жаңғыру», «Цифрландыру, ғылым және инновация есебінен технологиялық серпіліс», «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері», «Жасыл Қазақстан», «Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі ұлттық жоба» және т.б.
ҚР Президентінің Жарлығындағы тапсырмаларды орындау мақсатында ҚР Үкіметі мақұлдаған Ұлттық жобалар толығымен бес бағытты қамтып отыр. Осы орайда, Ұлттық жобаның ішіндегі ең маңызды ауылшаруашылық саласын алдағы 5 жылда дамытуға қомақты үлес қосатын «Агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобаға» тоқталып өтсек.
Ұлттық жобаны әзірлеу кезінде агроөнеркәсіптік кешенді дамытудағы жаһандық сын-қатерлер мен қазіргі әлемдік трендтер, сондай-ақ алдыңғы мемлекеттік және салалық бағдарламаларды іске асыру қорытындылары ескерілген. Ұлттық жобаны әзірлеуге БҰҰ жанындағы FAO халықаралық азық-түлік ұйымының білікті сарапшылары, салалық одақтардың, қауымдастықтардың және ғылым ордасыныың өкілдері тартылған.
ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың тікелей тапсырмасы бойынша Ұлттық жобаның келесі негізгі міндеттері айқындалған, соның ішінде мемлекет нарығын отандық өндірістің негізгі азық-түлік тауарларымен қамтамасыз ету, өңделген өнім үлесін 70%-ға дейін жеткізу және агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің экспортын 2 есеге ұлғайту, ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін 2,5 есе арттыру, 7 ірі экожүйе қалыптастыру және инвестициялық жобаларды іске асыру есебінен 1 млн. ауыл тұрғынының табысын тұрақты арттыру болып отыр.
Сонымен бірге, Ұлттық жобаның басым бағыттарының бірі ретінде өңделген ауыл шаруашылығы өнімінің өндірісі мен экспортын дамыту көзделген. Ол үшін қазіргі заманғы кәсіпорындар салу және жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғыртуды көздейтін шаралар кешені де әзірленген.
Бүгінгі күні инвестициялық жобалар пулындағы 194 жоба – өңдеу өндірісінің қосымша өсуін және тиісінше қосымша экспорт көлемін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жаңа жобалар болып табылатынын атап өткен жөн.
«Бұл агроөнеркәсіптік кешен экспортының жалпы көлеміндегі өңделген өнім үлесін 70 пайызға дейін жеткізе отырып, агроөнеркәсіптік кешен өнімдерінің экспортын 2 есеге арттыру бойынша алға қойылған мақсатқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ет, жемістер, көкөністер, қант, дәнді, майлы дақылдар, сүт өнімдерін өндіру мен қайта өңдеуді қоса есептегенде, ірі инвестициялық жобалардың айналасында 7 экожүйені қалыптастыру ұлттық жобаның басымдығы болады. Бұл қосылған құны жоғары түпкілікті қазақстандық өнім жасауға қатыса алатын кемінде 350 мың фермерлік және үй шаруашылықтарын іске тартуға мүмкіндік береді», - дейді жауапты ведомство өкілдері.
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің ақпараты бойынша жалпы 5 жыл ішінде 4,1 трлн. теңгеге 582 инвестициялық жобаны іске асыру жоспарланып отыр. Ұлттық жобаны іске асыру нәтижесінде 5 жыл ішінде еңбек өнімділігін 2,5 есеге арттыру, 500 мың адамды жұмыспен қамтамасыз ету және сол арқылы 1 млн. ауыл тұрғындарының табысын ұлғайту жоспарланған.
Бұдан бөлек, еңбек өнімділігін 2,5 есеге арттыруға қол жеткізу үшін жоғары сапалы тұқымдарды, минералды тыңайтқыштарды, заманауи техника мен технологияны, суармалы егіншілікті және т.б. қолдану қажет. Сондай-ақ тұқым шаруашылығын мемлекеттік қолдау шараларын іске асыру, тұқымдарды қадағалау жүйелерін құру, тұқым өсіру
шаруашылықтарын қазіргі заманғы техникамен және тиісті жабдықтармен есебінен дамыту жоспарланып отыр.
Минералды тыңайтқыштарды қолдану деңгейін арттыру мақсатында өнеркәсіптік өндірістің органикалық тыңайтқыштарын субсидиялау және агрохимиялық қызметтің республикалық ғылыми-әдістемелік орталығының қызметі мен материалдық-техникалық базасын жетілдіру көзделген.
Осы шаралардың қабылдануы жоғары сапалы тұқымдарды пайдалану үлесін қажеттіліктің 93%-ынан 98%-ына дейін, минералды тыңайтқыштарды қолдану деңгейін 20%-дан 29%-ға дейін арттыруға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, дәнді дақылдардың өнімділігі 10-15%-ға артады.
Техникалық жарақтандыру деңгейін арттыру мақсатында инвестициялық субсидиялау жалғасады, ауыл шаруашылығы техникасы лизингінің бағдарламалары кеңейтіледі. Нәтижесінде, ауыл шаруашылығы техникасын жаңарту деңгейі 4%-дан 6%-ға дейін артады.
Су үнемдеу технологияларын кеңінен енгізу, су беруді субсидиялау тетігін жетілдіру жөнінде шаралар қабылданады, Қазақстанда демонстрациялық фермалар желісін құру және қуаты жылына 1 мың қондырғыға дейінгі қазіргі заманғы суару жүйелерін шығаратын зауыт салу жобасы іске асырылады. Бұл су үнемдеу технологиялары қолданылатын алаңдарды 450 мың гектарға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Импортқа тәуелділікті төмендету және мал шаруашылығы өнімінің экспортын арттыру мақсатында қарқынды мал шаруашылығына көшу жалғастырылады. Бұл үшін фермерлік шаруашылықтарға мал сатып алуға кредит беру көлемін ұлғайту, азық өндірісін ынталандыру, шалғайдағы мал шаруашылығын және жайылымдардың инфрақұрылымын дамыту, сондай-ақ селекцияның қазіргі заманғы әдістерін, оның ішінде жасанды ұрықтандыру мен эмбриондарды телуді енгізуді ынталандыру жоспарлануда. Бұл өңдеуші кәсіпорындардың жүктеме қуаттылықтарын 100% қамтамасыз етуге, сондай-ақ мал мен құстың өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Облыстық деңгейде біліктілікті дамыту орталықтары және аудандық деңгейде ауылдық ақпараттық-консультациялық орталықтарды жаңғырту есебінен, сондай-ақ фермерлердің біліктілігін қашықтан арттырудың қазіргі заманғы нысандарын енгізу арқылы агроөнеркәсіптік кешен субъектілеріне білім тарату жүйесі жетілдіріледі.
«Аграрлық ғылымды қаржыландырудың жеткіліктілігін қамтамасыз ету жұмысы жалғастырылады, салалық гранттық қаржыландыру енгізіледі, сондай-ақ агроөнеркәсіптік кешенге жан-жақты талдау жүргізу, перспективаларын бағалау, дамуын болжау үшін министрліктің ахуалдық-талдамалық орталығын құрып, жұмыс істету жоспарлануда.
Коронавирус пандемиясы ішкі нарықты қамтамасыз ету басты міндет екенін көрсетіп берді. Сондықтан басым экспорттық саясатпен қатар, импортты алмастыру мәселелері де кешенді түрде шешіледі.
Бүгінгі таңда осы бағыттардың әрқайсысы бойынша нақты инвестициялық жобалар айқындалып, іске асырылуда. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін бірқатар мемлекеттік қолдау шарасы, оның ішінде жеңілдікті кредит беру, субсидиялау, жер ресурстарымен, инфрақұрылыммен, ішкі нарықты қорғау шараларымен қамтамасыз ету іске асырылады. Нәтижесінде, 2024 жылға қарай қантты қоспағанда, осы өнім түрлері бойынша қамтамасыз етілу 100%, ал қант бойынша 80%-ды құрайды.
Қорытындылайтын болсақ, аталған құжат ауыл халқының табысын арттыру, ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін екі еседен астам ұлғайту, ішкі нарықты отандық өндірістің азық-түлік тауарларымен толық қамтамасыз ету Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобаның негізгі міндеттері болып табылатыны сөзсіз.