1 маусымнан бастап елде қандай өзгеріс болады?

ОҚУ ЖЫЛЫНЫҢ АЯҚТАЛУЫ

Бүгін елімізде алғаш рет мектеп түлектері үшін соңғы қоңырау өтеді. Бұған дейін оқу жылы 25 мамырда аяқталып келді. Білім Министрлігінің бұйрығына сәйкес 9 (10) сынып оқушыларының қорытынды қорытынды емтихандары 2023 жылғы 2-13 маусым аралығында өтеді. Ал 11 (12) сынып оқушыларының мемлекеттік бітіру емтихандары 5-19 маусым аралығында:

• оқу тілі бойынша жазбаша емтихан - 5 маусымда;
• алгебра және талдау бастамалары бойынша жазбаша емтихан - 8 маусымда;
• Қазақстан тарихы бойынша ауызша емтихан-12 маусымда;
• қазақ тілінде оқытатын сыныптарда қазақ тілі мен әдебиетінен, қазақ тілінде оқытатын сыныптарда орыс тілі мен әдебиетінен жазбаша емтихан-15 маусымда;
• таңдау пәні бойынша жазбаша емтихан - 19 маусымда тапсырылады.  

ЭНЕРГИЯ ТАРИФІ ҚЫМБАТТАЙДЫ

1 маусымнан бастап қазақстандықтар электр энергиясы үшін жаңа бағамен төлейтін болады. Себебі Қазақстанда электр энергиясына тарифтер өседі. Тарифтерді түзету отынға тәуелсіз энергия өндіруші ұйымдардың шығындарын ұлғайтумен және алдағы күзгі-қысқы кезеңге дайындығымен байланысты. Орта есеппен отын құрамдас бөлігінің ұлғаюы 17% деңгейінде болжанып отыр. Еліміздегі 27 электр стансасы тарифты көтеруге өтініш берген. Мысалы:

• «Риддер ЖЭО» АҚ тарифті кВтсағ үшін 13,93 теңгеден 18,17 теңгеге дейін; 
• Екібастұз ГРЭС - 2-кВтсағ үшін 8,59-дан 11,20 теңгеге дейін; 
• «Алматы электр станциялары» АҚ ЖЭО-1,2,3 Қапшағай ГЭС, Каскад ГЭС – кВтсағ үшін 11,19 теңгеден 14,02 теңгеге дейін; 
• Маңғыстау қаласының «МАЭК-Қазатомөнеркәсіп» ЖШС-кВтсағ үшін 14,87 теңгеден 18,68 теңгеге; 
• Семей қаласының «Теплокоммунэнерго» МКК – кВтсағ үшін 8,05-тен 19,25 теңгеге дейін; 
• «Қарағанды Энергоцентр» ЖШС-кВтсағ үшін 9,86 теңгеден 12,64 теңгеге дейін көтереді.

Энергетика министрлігі тарифтер энергия өндіруші ұйымдардың барлық дерлік топтары бойынша көтерілетінін түсіндірді. 

АРНАЙЫ САЛЫҚ РЕЖИМІ

Үкімет бөлшек салықтың арнайы салық режимі қолданылуы мүмкін 190 қызмет түрінің тізбесін бекітті.

Атап айтқанда, бұл әртүрлі азық-түлік және азық-түлік емес тауарлардың бөлшек саудасы, бірқатар құрылыс, әрлеу жұмыстары, тасымалдау, такси қызметі, қонақ үй қызметтері, жылжымайтын мүлік пен көлікті жалға алу, білім беру қызметі, дәрігерлік және стоматологиялық практика, фитнес-орталықтардың, мәдениет объектілерінің, химиялық тазалаудың қызметі, сұлулық салондары, техниканы, жиһазды, киімді, аяқ киімді жөндеу, сағаттар, зергерлік бұйымдар және т. б.

Құжат 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады. Аталған арнайы арнайы салық режимін мына шарттарға:  

• салық кезеңінде қызметкерлердің орташа тізімдік саны 200 адамнан аспайды;
• күнтізбелік жылдағы табыс 600 000 АЕК-тен аспайды;
• осы режимді қолдану мақсаттары үшін Қазақстан Үкіметі айқындаған қызметтің бір немесе бірнеше түрін ғана жүзеге асыратын салық төлеушілер қолдануға құқылы. 

ЭЛЕКТРОНИКА САТАТЫНДАР САЛЫҚТАН БОСАТЫЛАДЫ

Жекелеген тұрмыстық техника мен электротехниканы сату кезінде қосымша құн салығынан босататын құжат күшіне енеді. 

Салық кодексінде тұрмыстық құралдарды немесе тұрмыстық электроника құралдарын, сондай-ақ олардың компоненттерін сату бір мезгілде ҚҚС-тан босатылатын шарттар айқындалған. Атап айтқанда Салық кодексіне сәйкес сатылатын тұрмыстық аспаптың немесе тұрмыстық электроника аспабының, сондай-ақ олардың компоненттерінің құрамына бұрын әкелінген шикізат пен материалдар ҚҚС-тан босатылатын олардың компоненттері де кіреді. Сондай-ақ тұрмыстық құралдар немесе тұрмыстық электроника құралдары мен олардың компоненттері мемлекеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органмен келісу бойынша өнеркәсіпті мемлекеттік ынталандыру саласындағы уәкілетті орган бекіткен тұрмыстық аспаптар мен тұрмыстық электроника құралдардың, сондай-ақ оларды өткізу ҚҚС-тан босатылатын компоненттердің тізбесіне енгізілген.
ҚҚС-тан 37 тауар босатылған. Оның ішінде пештер, қазандықтар, сорғылар, ауаны баптауға арналған қондырғылар, тоңазытқыштар, мұздатқыштар, ыдыс жуатын машиналар, кір жуатын машиналар, шаңсорғыштар, электр су жылытқыштар, мониторлар, проекторлар кіреді.  

ЖАСТАР САЯСАТЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР

Елімізде жастардың даму индексі пайда болады. Соның көмегімен мемлекет жүргізіп отырған жастар саясатының тиімділігі анықталатын болады. 

Жастардың даму индексі 33 индикатор бойынша 7 бағытты өлшейді, оның ішінде:
1.    Білім беру (орта біліммен қамту, білім беру сапасының деңгейі, жұмысқа орналастырылған түлектердің үлесі, білім беру жүйесіне қанағаттану және т.б.).
2.    Денсаулық және әл-ауқат (жастардың онкология, АИТВ, ЖИТС, жыныстық жолмен берілетін инфекциялар, туберкулез, психикалық денсаулық, ерте жүктілік және т.б.).
3.    Жұмыспен қамту және мүмкіндіктер (жұмыс істейтін жастар, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар, ЖК және ЗТ, жұмыссыздар және NEET санаттары және т.б.).
4.    Саяси және азаматтық қатысу (мәслихат депутаттарының, Қоғамдық кеңес мүшелерінің, еріктілердің және қайырымдылықпен айналысатындардың саны және т.б.).
5.    Спорт, бос уақыт және инфрақұрылымға қолжетімділік (ресурстық орталықтардың саны, бос уақытқа қанағаттану, жеке тұрғын үйдің болуы).
6.    Қауіпсіздік (жастар арасындағы жәбірленушілердің үлесі, қылмыс деңгейі, тұрғылықты жерінде бір (бір) көшеде жүргенде өздерін қаншалықты қауіпсіз сезінетінін атап өткен респонденттердің үлесі) мәселесі бар. 

КОНСУЛДЫҚ АЛЫМНЫҢ ӨЗГЕРУІ

Қазақстандықтар үшін шет мемлекеттің аумағында консулдық әрекеттер жасағаны үшін консулдық алым мөлшерлемелеріндегі өзгерістер бар. 

Қолданыстағы ережеге енгізілген өзгеріске сәйкес азаматтық хал актілерін қайта тіркеу туралы куәлікті 25 АҚШ долларына (немесе 20 евро, 20 ағылшын фунты, 25 Швейцариялық франк, 1420 Ресей рубль, 165 Қытай юані) алуға болады. 

ПРЕЗИДЕНТ СЫЙЛЫҒЫ

Әдебиет, мәдениет саласында да қазақстандықтар білуге тиіс өзгеріс бар. Мәселен, қазақстандық жас жазушылар мен ақындарға арнаулы президенттік әдеби сыйлық беру ережесіне өзгерістер енгізілді. Сыйлыққа үміткерлердің жасы 29 - дан 35 жасқа дейін ұлғайтылды. Үміткерлер сыйлықақы алу үшін құжаттарды 30 маусымға дейін жіберуі керек екендігі нақтыланды (бұрын құжатта 31 маусым көрсетілген). Президенттің сыйлық беру туралы Жарлығын жариялау енді бұрынғыдай Тәуелсіздік күніне орайластырылмайды, ал лауреаттарды марапаттау жыл сайын 10 желтоқсанға дейін өткізілетін болады. 

ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗЫ БАР ТАУАР БАҒАСЫ

Маусымнан бастап елімізде әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бөлшек сауда бағалары тоқсан сайын белгіленетін болады.

Сауда министрлігі ӘМАТ-қа бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерін белгілеу ережелерін өзгертті. Енді әкімдіктер уәкілетті органға тоқсан сайын алдағы тоқсанға арналған ӘМАТ бөлшек сауда бағаларының шекті мәндері бойынша ұсыныстар енгізуі тиіс. Бұрын бұл жылына бір рет болатын. 

Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік бойынша бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерін анықтау үшін уәкілетті орган әкімдіктер ұсыныстар берген күннен бастап 10 жұмыс күні ішінде макроэкономикалық талдау жүргізеді. Ол талдаудың қорытындысы бойынша алдағы тоқсанға арналған бөлшек сауда бағасының шекті мәні белгіленіп  отырады. 
Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында (ТЖ кезінде, азық-түлікке әлемдік бағаны көтеру, жеткізудегі іркілістер және т.б.) әкімдіктер бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерін есепке алмай, ӘМАТ-қа шекті рұқсат етілген бөлшек сауда бағасының мөлшерін белгілеуге жол бере алады.

Айта кетейік, кәсіпкерлердің әлеуметтіказық-түлік тауарларына сауда үстемесін сақтауын тексеру тәуекел дәрежесін бағалаудың жаңа критерийлеріне және тексеру парағына сәйкес жүзеге асырылатын болады.

Атап айтқанда, құжат ӘМАТ-қа сауда үстемесінің және сыйақының мөлшерін сақтау бөлігінде талаптардың бұзылу дәрежесін белгілейтін қосымшамен толықтырылды. Сондай-ақ ӘМАТ жеткізу шарттарының болмауы айтарлықтай бұзушылық болып саналады.   

ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ САЛАСЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР

Қазақстандықтар білуге тиіс келесі өзгеріс медицина саласына қатысты. Атап айтқанда, Денсаулық сақтау министрлігі балаларға хирургиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекітті. Балаларға хирургиялық көмек шұғыл, шұғыл және жоспарлы нысандарда және амбулаториялық, стационарлық, стационарды алмастыратын жағдайларда көрсетіледі.Қажетті көмекті хирургы, сондай-ақ кеңейтілген, жалпы немесе мамандандырылған практиканың медбикесі көрсетеді. Хирургиялық араласулар балаларға операциядан кейінгі мінез-құлық және операциядан кейінгі кезеңде денсаулық жағдайының өзгеруі туралы балалар хирургына уақтылы хабарлау қажеттілігі туралы егжей-тегжейлі нұсқаулар бере отырып, заңды өкілдердің ақпараттандырылған келісімін алғаннан кейін жүргізіледі.

Сондай-ақ болуы мүмкін салдарларды көрсете отырып, хирургиялық араласудан бас тарту медициналық құжаттарға, оның ішінде электрондық форматта жазумен ресімделеді және оған баланың заңды өкілдері, сондай-ақ балалар хирургы қол қояды. Медицинадық ұйым балаларға қатысты физикалық зорлық-зомбылық фактілері анықталған кезде ішкі істер органдарына ақпарат (шұғыл хабарлама) беруге міндетті.

Сонымен қатар министрлік урологиялық және андрологиялық көмек көрсету стандарты бекітілді. Урологиялық және андрологиялық көмек амбулаториялық, стационарды алмастыратын және стационарлық жағдайларда, үйде, шұғыл және жоспарлы нысандарда, меншік нысанына және ведомстволық тиесілілігіне қарамастан медициналық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар денсаулық сақтау ұйымдарында көрсетіледі.

Тағы бір өзгеріс, бұдан былай елімізідегі шетелдіктер мен олардың отбасы мүшелері МӘМС жүйесінде ескерілетін болады.